– جنس Plantago متعلق به خانواده Plantaginaceae دارای بیش از ۲۰۰ گونه بوده که در سراسر دنیا رشد نموده، اما گونه‎های  .Plantago ovata Forsk   و   .Plantago psyllium L که در ایران با نام اسفرزه شناخته می‎شوند، با توجه به محتوای بالای موسیلاژ که از خاصیت غذایی، دارویی و آرایشی بهداشتی برخوردار است، اهمیت بیشتری دارند و لذا به صورت تجاری در کشورهای متعددی به‎عنوان یک محصول فصلی عمده کشت و تولید می‎شوند.

– دانه‎های اسفرزه کوچک (۲-۱/۵ سانتی‎متر)، به رنگ قهوه‎ای یا قرمز مایل به زرد بوده، و متشکل از مقادیر زیادی موسیلاژ و مواد آلبومینی می‎باشد.   

– پوسته اسفرزه (Psyllium husk) ماده فیبری کرم رنگِ بدست آمده از پوشش خارجی دانه‎های اسفرزه بوده که به عنوان فیبر رژیمی خالص در نظر گرفته می‎شود. در میان انواع گونه‎های اسفرزه، پوسته حاصل از دانه‎های  گونه  .Plantago ovata Forsk دارای بهترین کیفیت و بالاترین میزان فیبر است.

 

ویژگی‎های پوسته اسفرزه:

– از نظر ظاهری کرم رنگ، نیمه شفاف، نازک، بی‎بو و با طعم ملایم است و به‏‎لحاظ شیمیایی نیز خنثی و فاقد مواد افزودنی و نگهدارنده است.

– پوسته‎ اسفرزه یک ماده هیدروفیل و پلی‎ساکارید طبیعی بوده و به‏‎دلیل خاصیت جذب آب، توانایی ژل شدن، داشتن فیبر محلول و نامحلول و به‎خاطر ساختار سطحی خود شناخته شده می‎باشد.

– اجزای سازنده مولکولی پوسته اسفرزه، مشابه دیگر پلی‎ساکاریدهای منشا طبیعی همچون آلژینات، کیتوزان، صمغ گوآر و غیره بوده، اما نقش‎های فیزیولوژیکی بیشتری نسبت به آنها دارا می‎باشد.

– پوسته اسفرزه متشکل از حدود ۸۵ درصد کربوهیدرات تام بوده که به‏‎عنوان فیبر رژیمی در نظر گرفته می‎شود.

– بیش از ۶۰ درصد از کربوهیدرات پوسته اسفرزه را آرابینوزایلان (پلی‎ساکارید غیر نشاسته‎ای که به‎عنوان فیبر رژیمی محلول شناخته می‎شود) تشکیل داده که از این لحاظ در میان انواع منابع گیاهی، دارای بیشترین میزان آرابینوزایلان‎ها بوده، در حالیکه برای مثال آرد کامل گندم حاوی ۵ تا ۸ درصد و یا مالت‎ جو، محتوی ۶/۵ تا ۷ درصد آرابینوزایلان می‎باشد.   

– موسیلاژ یا صمغ پوسته اسفرزه از نظر ساختاری یک آرابینوزایلان است.

– آرابینوزایلان پوسته اسفرزه، پلی‎ساکارید بسیار شاخه‎دار با وزن مولکولی بالا (حدود ۱۵۰۰ کیلو دالتون) بوده که عمدتا از زایلوز (۵۷ درصد)، آرابینوز (۲۲ درصد) و اسیدهای ارونیک (۱۵-۱۰ درصد)، با مقادیر کمتر گالاکتوز، رامنوز، گلوکز و مانوز تشکیل شده است.

– بر خلاف دانه‎های غلات که حاوی آرابینوزایلانِ قابل تخمیر و قابل هضم هستند، آرابینوزایلانِ پوسته اسفرزه با توجه به ساختار مولکولی خود، غیر قابل تخمیر و غیر قابل هضم می‎باشد.

– پوسته‎ اسفرزه با توجه به داشتن گروه‎های هیدروکسیل بیشمار در ساختار خود، یک جاذب آب عالی بوده و دارای ظرفیت نگهداری آبی تا ۱۰ برابر وزن خود است.

– پوسته اسفرزه یک ماده سازگار با محیط زیست بوده و به‎خاطر خاصیت زیست‎تخریب‎پذیری خود به‎راحتی از بین رفته و عاری از سمیت است.

*** فروش آنلاین پوسته اسفرزه (کلیک کنید)

کاربردهای پوسته اسفرزه

کاربردهای غذایی پوسته اسفرزه

– در صنایع غذایی، پوسته اسفرزه می‎تواند در تولید نوشیدنی‎های سلامتی‎بخش، بستنی‎، نان، انواع بیسکویت، و دیگر فرآورده‎های آردی نظیر کیک‎ها، رشته‎های آشی و فرنگی، غلات صبحانه، و همچنین در فرمولاسیون انواع مربا، با هدف بهبود محتوای فیبر مواد غذایی و افزایش حجم غذا ‎مورد استفاده قرار گیرد.

– پسیلیوم می‎تواند برای بهبود نرمی و ایجاد بافت‎، و همچنین به‎عنوان پیونددهنده و استابیلایزر مورد استفاده قرار گیرد.

– در پاسخ به تقاضا برای محصولات سالم‎تر، توجه تولیدکنندگان بستنی به پوسته اسفرزه به‎عنوان یک غلیظ‎کننده و تقویت‎کننده فیبر، و در عین حال به جهت کمک به جبران چربی کاهش‎یافته در بستنی روز به روز بیشتر می‎شود.

– پوسته اسفرزه را می‎توان به نوشیدنی‎های میوه‎ای تازه یا نوشیدنی‎های طعم‎دار به‎منظور بهبود احساس دهانیِ نوشیدنی، غنی‎تر نمودن آن و قوام‎دهی مطلوب افزود.

– پوسته و آرد پوسته اسفرزه، درست به‎مانند موسیلاژ دانه اسفرزه، مواد مناسبی برای تهیه فیلم‎ها و پوشش‎های خوراکیِ مبتنی بر پلی‎ساکاریدها در بسته‎بندی مواد غذایی محسوب می‎شوند. استفاده از پوسته و آرد پوسته اسفرزه یک روش مستقیم و آسان از فیلم‎کشی (Film-casting) را بدون نیاز به جداسازی سخت و طاقت‎فرسایِ موسیلاژ از دانه اسفرزه فراهم می‎سازد.

– پسیلیوم با توجه به خاصیت حفظ رطوبت، می‎تواند از خرد شدن مواد اولیه جامد پیشگیری نماید.

– ویسکوزیته‎ی دیسپرسیون‎هایِ موسیلاژِ پوسته اسفرزه تقریبا تحت تاثیر دماهای ۵۰-۲۰ درجه سانتی‎گراد، و دامنه pH بین ۱۰-۲ و همچنین غلظت‎های نمک (کلرید سدیم) تا میزان ۰/۱۵ مولار قرار نمی‎گیرد. این ویژگی‎ها در ترکیب با خاصیت فیبر طبیعیِ پسیلیوم می‎تواند سبب افزایش مصرف آن در صنعت فرآوری مواد غذایی شود.

 

کاربردهای دارویی پوسته اسفرزه

– در صنعت داروسازی، پوسته اسفرزه به‎عنوان غلیظ‎کننده در فرمولاسیون کپسول کاربرد دارد.

– درمان یبوست: پسیلیوم یبوست را از بین می‎برد. پوسته اسفرزه حاوی مقادیر زیادی فیبرهای طبیعی محلول و نامحلول بوده که مسئول فعالیت ملین آن است.  پوسته‎ها به‎عنوان یک اسفنج در روده عمل نموده و همچنان که آب، توکسین‎ها و مواد زائد را جذب می‏‎نمایند، متورم می‎شوند. این امر سبب ایجاد یک توده نرم و حجیم شده که به‎راحتی از کولون عبور نموده و تخلیه می‎گردد.

– اسهال: پسیلیوم می‎تواند به‏‎عنوان یک عامل توده‎ای کننده برای کمک به رفع اسهال خفیف تا ملایم مورد استفاده قرار گیرد. در واقع پسیلیوم میزان قابل توجهی آب را در دستگاه گوارش جذب نموده و باعث یکپارچه شدن مواد دفعی شده که تحت این شرایط عبور مواد دفعی را آهسته‎تر می‎نماید.

– کلسترول بالا: فیبرهای محلول موجود در پوسته اسفرزه توانایی پیوند شدن با اسیدهای صفراوی (که نقش مهمی در هضم چربی‎های کلسترولی یافت شده در بدن ایفا می‎کنند) را دارا بوده و بدین صورت باعث کاهش سطح کلسترول خونی می‎گردند.  لذا از پوسته اسفرزه  می‎توان در رژیم‎های غذایی کم چرب و کم کلسترول استفاده نمود. پسیلیوم کاملا در پایین آوردن کلسترول کل و نیز کاهش سطوح LDL (کلسترول بد)، که می‎تواند برای افراد مبتلا به کلسترول بالا و نیز افرادی که در معرض خطر ابتلا به هایپرکلسترولمی هستند، همچون افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، مفید و موثر باشد.

– بیماری قلبی: جای دادن غذاهای با فیبر بالا نظیر غلات غنی شده با پوسته اسفرزه به رژیم غذایی روزانه، می‎تواند به کاهش ریسک بیماری‎های قلبی کمک نماید. 

– فشار خون بالا: مصرف فیبرهای غذایی (۱۲ گرم فیبر محلول در روز) خصوصا پوسته اسفرزه، در کاهش فشار خون موثر است.

– چاقی: پوسته اسفرزه پس از مصرف، فاقد کالری بوده و فرد بدون آنکه تغذیه واقعی داشته باشد، با مصرف آن احساس سیری می‏نماید، لذا اغلب در محصولات لاغری مورد استفاده قرار می‎گیرد.

– سندروم روده تحریک‎پذیر (IBS): تعدادی مطالعات نشان داده که فیبر محلول پسیلیوم به تنظیم فرکانس و قوام مواد دفعی در افرادی که مبتلا به سندروم روده تحریک‎پذیر هستند کمک می‎نماید. پسیلیوم مزایای بیشتری نسبت به دیگر منابع فیبریِ موثر در کاهش نفخ شکم دارد.

– بیماری التهابی روده (IBD): در مطالعه افراد مبتلا به کولیت‎های اولسراتیو (ulcerative colitis)، که نوعی اختلال التهابی روده‎ است، دانه‎های پسیلیوم به‎عنوان داروی تجویزی مسالامین (mesalamine) در کاهش عود بیماری مفید و موثر می‎باشد. به‎علاوه، پزشک می‎تواند مصرف پسیلیوم را به‎عنوان یک عامل توده‎ کننده در موارد ابتلای بیمار به اسهال ملایم تا متوسطِ ناشی از کولیت‎های اولسراتیو تجویز نماید.

– فعالیت ضد التهابی پسیلیوم در رفع زخم‎های معده موثر بوده و ویژگی پیوند شدن آن در درمان اسهال، هموروئیدها و التهاب مثانه مفید است.

– سلیاک: پوسته‎ اسفرزه فاقد گلوتن بوده و بنابراین افراد حساس به گلوتن و مبتلا به سلیاک می‎توانند آنرا مصرف نمایند.

– سلامت مغز: پوسته اسفرزه به بهبود تمرکز و سلامت روان کمک می‎نماید. مصرف این ماده می‎تواند خستگی را کاهش داده و سطوح انرژی را برای انجام هر گونه فعالیت با حداکثر تمرکز افزایش دهد. پوسته اسفرزه به حفظ عملکرد سالم مغز کمک نموده، و فرد را قادر ساخته تا به وضوح تفکر نماید، از این‎رو می‎تواند اثر زوال عقل را کاهش دهد. مصرف این ماده همچنین می‎تواند سبب بهبود حافظه و روحیه فردی شود، این‎گونه که قادر است عملکردهای شناختی مغز (شامل حل مسئله، قضاوت، تفکر، برنامه‎ریزی و سازمان‎دهی) را بهبود بخشیده و اثر مثبت بر بسیاری از جنبه‎های شخصیتی و عاطفی انسان داشته باشد. پوسته اسفرزه در کاهش بیماری‎های عصبی نیز اثر گذار است با این توضیح که: حساسیت به گلوتن اثر عمیقی بر سیستم عصبی گذاشته که ممکن است سبب بروز بیماری‎های عصبی شود. مصرف پوسته اسفرزه می‎تواند اثرات مضر گلوتن را کاهش داده و بر این اساس ممکن است اثرات بیماری‎های عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون و حتی اوتیسم را به حداقل برساند.

 

کاربرد پوسته اسفرزه در خوراک دام

– پوسته اسفرزه حاوی درصد بسیار بالایی فیبر محلول در آب است، و لذا توانایی گرفتار کردن و حرکت دادن شن و ماسه را در درون سیستم گوارشی اسب دارا می‎باشد.

– پسیلیوم بدون داشتن هیچگونه اثرات جانبی مضری، به‎عنوان خوراک اسب مورد استفاده قرار می‎گیرد.

– پسیلیوم به‎عنوان یک پیشگیر برای تراکم شن در حیوانات که عمدتا در ناحیه سنگدان رخ می‎دهد قابل استفاده است.

– برای جلوگیری از خفگی به‎هنگام تغذیه با پوسته اسفرزه، اسب‎ها بایستی دسترسی نامحدود به آب داشته باشند، و در مورد اسب‎هایی که مبتلا به تندخوری هستند نیز بایستی از بلوک‏های سنگی در آخورهایشان برای کاهش سرعت غذاخوری استفاده نمود.   

 

کاربردهای غیر خوراکی پوسته اسفرزه:

– پوسته اسفرزه را می‏توان در پیشگیری از فرسایش خاک مورد استفاده قرار داد.

– پسیلیوم به‎واسطه پلی‎ساکاریدهای شاخه‎دار در ساختار خود، توانایی پیوند شدن با مقادیر زیادی فلزات را در محلول دارا می‏باشد.

– توانایی ذاتی پوسته اسفرزه در جذب آب و خاصیت ژل شدن، ارزش کاربردی آنرا در انواعی از محصولات غذایی، دارویی و غیره بسیار بالا برده است. پسیلیوم مانند دیگر مواد ژل‎دهنده نظیر آلژینات و صمغ گوآر، قابلیت استفاده در جذب زیستی فلزات سنگین را دارا بوده و گزارش شده که انباشت‎ساز یا فلوکولانت خوبی در عمل‎آوری نساجی، پس‎آب‎ها و فاضلاب‎های صنعتی محسوب می‎شود. مطالعه نقش موسیلاژ پسیلیوم در حذف رنگدانه از پساب‏ صنعت نساجی نشان داده که یکی از ساده‎ترین و کارآمدترین روش‎ها در عمل‎آوری پساب نساجی، چه از نظر اقتصادی و چه فنی می‎باشد. این نشان می‏دهد که پسیلیوم می‎تواند در توسعه فلوکولانت‎های کارا، پایدار و زیست‎تخریب‎پذیر برای عمل‎آوری پساب‎های صنعتی و فرآوری مواد معدنی مورد استفاده قرار گیرد.

– پوسته اسفرزه با توجه به توانایی پیوند شدن قوی با فلزات و نقش بالقوه در توزیع یکنواخت یون‎ها و متعاقبا رهایش آنها تحت شرایط مناسب، خصوصا می‎تواند برای سیستم‏های حاوی یون‎های نقره و مس که به‎دلیل عملکردهای ضد میکروبی خود محبوب هستند، سودمند باشد.

منبع: برگرفته از مقالات معتبر علمی

 

*** فروش آنلاین پوسته اسفرزه (کلیک کنید)